بحران سوريه و تفسيرهاي متفاوت تهران و آنکارا در گفتوگو با ميرمحمود موسوي سفر ناکام اردوغان به ايران، کاهش خريد نفت از ايران از سوي ترکيه، سخنان اردوغان در مورد عدم صداقت ايران و در نهايت سخنان مقامات ايراني در مورد امکان تغيير محل مذاکرات ايران و 1+5 مجموعه اتفاقاتي بود که در روزهاي اخير نشان دهنده تغييراتي در روابط نسبتا دوستانه ايران و ترکيه بود. در مورد اين تغييرات سايت ديپلماسي ايراني با ميرمحمود موسوي، مدير کل سابق آسياي غربي وزارت خارجه گفت وگويي صورت داده که بخشي از آن را در زير مي خوانيد: با توجه به تحولات چند هفته گذشته شاهد بحراني در روابط ايران و ترکيه هستيم؟ من موافق نيستم که شرايط حاضر در روابط ايران و ترکيه را بحراني توصيف کنيم. دو کشور درکنار مشترکات وهمکاري هاي خوب در سالهاي پيشين همواره تفاوت ديدگاه و موضع در مورد برخي مسائل هم داشته اند. اما موضوعات اخيرناشي از شرايط ويژهاي است که در منطقه حاکم است. اين اختلافات قابل مديريت است و تاکيد مي کنم بايد اين تفاوت ديدگاه ها به نحو مقتضي مديريت شود. مي توان گفت ايران و ترکيه در طول سالهاي اخير از بهترين روابط برخوردار بوده اند. اما تحولاتي که در حال حاضر در منطقه ميگذرد نياز به تدبر و تعمق بيشتري دارد. منطقي نيست که امر مهم رابطه ميان دوکشور به دست افراد غير سياسي سپرده شود تا با ادبيات ناپخته ان را هزينه موضوعات ديگر کنند. دستگاه ديپلماسي کشور توانايي لازم را دارد با استفاده از تجربيات گذشته به اداره اوضاع بپردازد. من اعتقاد دارم که روابط دو کشور دچار بحران نيست ولي معتقد و نگرانم که اگر ابزار لازم ديپلماسي و گفتگو و نشست هاي دوجانبه به کار گرفته نشود و در اين صورت شرايط کنوني مي تواند به بحران تبديل شود. شما اشاره کرديد که اختلاف نظرهايي بين دو طرف وجود دارد. مهم ترين اين اختلاف نظرها چه هستند؟ چندين عنوان در فهرست موضوعات مورد بحث ميان طرفين است ولي دو موضوع اصلي است. يکي تحولات سوريه و ديگري موضوع هسته اي است. در موضوع سوريه تفاوت ديدگاههاي طرفين، اصلي ترين اختلاف را ايجاد مي کند. نگاه ترکيه به بحران سوريه با نگاه ايران کاملا متفاوت است. با توجه به منافع ملي که دولت ترکيه براي خود تعريف مي کند و مسائل و مشکلاتي که در داخل کشور دارد و روابط خارجي که براي خود ترسيم کرده است، رويکرد آنها به بحران سوريه با ايران متفاوت است. يکي از اين تفاوت ها اين است که ترکيه، همسايه سوريه است. در مورد اين همسايگي مسائل تاريخي بين ترکيه و سوريه پس زمينه هاي ذهني دارد. منظور من ادعاهاي ارضي و مرزي نيست بلکه اشاره به اين واقعيت است که همسايگي سوريه و ترکيه هم از نظر جغرافياييو هم از نظر تاريخي مسائل خودرا داردو الزاماتي را به دنبال ميآورد. تفاوت ديگري که بين ايران و ترکيه وجود دارد چيزي است که در چندين دهه گذشته به عنوان مسئله کردي مطرح است. اقوام اصيل کرد در چهار کشور ايران، عراق، ترکيه و سوريه اقامت دارند. گاهي متاسفانه کردستان به عنوان ابزار به کار گرفته شده است. ما در سالهاي پيش از انقلاب شاهد بوديم که حکومت وقت عراق و حکومت پهلوي از گروههاي کردي عليه يکديگر استفاده مي کردند. در دوران حاضر نيز متاسفانه چنين خطري وجود دارد. فعاليت هاي مسلحانه پ ک ک يکي از اصليترين نگراني هاي ترکيه است و ترکيه اخيرانگران به کار گيري اين گروه از سوي سوريه است. رسانه هاي ترکيه از حضور نيروهاي شبه نظامي پ ک ک در کنار مرزهاي ترکيه و سوريه گزارش ميکنند. هفته گذشته در رسانه هاي ترکيه اخباري منتشر شد که پ ک ک از سوي حکومت سوريه ماموريت هاي تازه اي گرفته است. اين اخبار مايه نگراني ترکيه است. ايران چنين نگراني را در مورد پ ک ک ندارد. اين به اين معنا نيست که ما مسائل کردي نداريم ولي شکل مسئله به طور کلي متفاوت است. سومين مساله اين است که سياست خارجي ترکيه به طور کلي با سياست خارجي ايران متفاوت است. ترکيه در چارچوب روابط گسترده با آمريکا، اتحاديه اروپا، همسايگي با روسيه و روابطي که با يونان وارمنستان دارد الزاماتي در سياست خارجي خود دارد و ترکيه مجبور به رعايت آنها است. همانطور که ما در مجاورت و همسايگي با خليج فارس مسائلي را داريم که ترکيه فاقد آنهاست. البته تفاوتها محدود به اين سه مورد نمي شود براي بررسي کليه مسايل اين مجال کفايت نمي کند. در مورد سوريه امکان توافق ايران و ترکيه وجود دارد؟ امکان دارد که با توجه به طرح کوفي عنان اشتراک نظر ميان ايران و ترکيه ايجاد شود؟ اجازه دهيد به صراحت بگويم که من اميدي ندارم که طرفين بتوانند در مورد سوريه اشتراک نظر پيدا کنند. اما به نظر من ايران و ترکيه مي توانند وبايد به توافقي برسند که ساز و کاري را فراهم کند که اراده سياسي به کار گرفته شود تا اجازه ندهند بحران سوريه بر رابطه دوستانه دوجانبه تاثير بگذارد. من اميدوار نيستم با توجه به فاصله زياد ديدگاههاي دو کشور در اين موضوع، هيچ يک از دو کشور موضع خود را نسبت به تحولات سوريه تغيير دهند. چرا که تفسير دو کشور از تحولات کنوني در سوريه به کلي متفاوت است و اين فاصله قابل پر کردن نيست. هرچند اختلافات را شايد کمي بتوانند کاهش دهند ولي نگاه طرفين نسبت به بحران سوريه به طور بينادين متفاوت است و اين اختلاف قابل رفع نيست.
نظرات